همه ما، حداقل یک بار جملاتی از این دست را شنیده‌ایم: تنها راز موفقیت در زندگی این مورد است، راز موفقیت در کار و شغل، به کار بستن چنین مواردی است. اگر می‌خواهید به فردی موفق تبدیل شوید، باید این کارها را انجام دهید و… . اما چند درصد از آن‌ها مختصر و به شکلی عملیاتی مطلبی را گفته‌اند که به کارمان بیاید؟ احتمالاً خیلی کم. اما اگر بگوییم که تنها 1 راز مهم برای کسب موفقیت در زندگی و کار وجود دارد چطور؟
خب، در این صورت کار مقداری راحت‌تر می‌شود. چرا که تمرکز خود را صرفاً روی همین راز بزرگ می‌گذاریم. هدف ما هم معرفی این راز است. اما فرقی که این مقاله با بسیاری از مقالات دیگر دارد، این است که ضمن معرفی ساده و مختصر، چند تمرین و راهنمای عملی هم به شما ارائه می‌دهد. پس بدون تلف کردن وقت، به سراغ اصل مطلب می‌رویم.
معنای واقعی موفقیت چیست؟
پیش از پرداختن به بحث راز موفقیت در زندگی، شاید لازم باشد که کمی به معنای موفقیت فکر کنیم. به نظر می‌رسد که معنای واقعی موفقیت در میان هیاهوی دنیای مدرن، کمرنگ و یا حداقل دستخوش تغییراتی شده است. افراد زیادی دوره‌هایی می‌فروشند و ادعا می‌کنند که می‌توانید ظرف یک یا چند ماه چند صدهزار فالور به‌دست بیاورید، یا کمتر از یک سال یک شرکتی میلیون‌دلاری راه‌اندازی کنید و یا هزاران مفهوم و ادعای مشابه.
چنین تبلیغات پر زرق‌وبرقی باعث شده‌اند احساس کنیم که اگر نتوانیم فوراً به برخی اهداف برسیم، شکست خورده‌ایم. این فشار برای دیدن نتایج فوری، استرسی خودساخته و بعضاً مخرب را ایجاد کرده است. اما در راستای رسیدن به راز موفقیت در زندگی، با مطالعه و کسب مهارت‌هایی در زمینه سلامتی و بهره‌وری، به این نتیجه می‌رسیم که موفقیت واقعی و تغییرات پایدار به خودکنترلی، صبر و انضباط نیاز دارند. موفق‌ترین افراد و شرکت‌ها یک‌شبه رشد نکرده‌اند.
یک تمرین ساده برای شما
به‌زودی راز موفقیت در زندگی را به شما خواهیم گفت، اما پیش از آن، یک تمرین ساده اما به شدت مهم داریم. یه برگه کاغذ بردارید و موفقیت را برای خود تعریف کنید. فکر می‌کنید موفقیت چیست؟ از نظر شما چه زمانی موفق هستید؟ کمی فکر کنید و به این سؤال پاسخ دهید. در نظر داشته باشید که موفقیت برای همه یکسان نیست. یعنی تعریفی که شما از موفقیت دارید با تعریفی که دوست صمیمی شما از موفقیت دارد، می‌تواند کاملاً متفاوت باشد.
آیا اطرافیان شما هم موفقیت را همان‌طوری تصور و تعریف می‌کنند که شما تصور می‌کنید؟ احتمالاً خیر. برای یک نفر، ممکن است که این موفقیت در ورزش تعریف شود، دیگری در هنر، شخصی دیگر در تحصیل یا شغل، فردی در مدیریت مالی شخصی و برنامه ریزی مالی، برای یک پدر یا مادر در کامیابی فرزندان، برای یک مربی در مدال و جوایز تیم خود و … .
اما چرا این تمرین انقدر مهم است؟ بسیاری افراد، راهی را طی می‌کنند و سال‌ها در آن تلاش می‌کنند، اما این مسیر، مسیری بوده که از نظر دیگران به موفقیت ختم می‌شده است. در واقع راهی نبوده که خود افراد با تفکر و خودشناسی به آن رسیده باشند. در این شرایط، فرد زمانی که متوجه می‌شود نردبان خود را به دیوار اشتباهی تکیه داده است که سال‌ها گذشته و لطمه‌های سنگینی به او وارد شده است. چه کسی می‌داند؟ شاید یکی از دلایل خودکشی افراد به ظاهر موفق که در اوج شهرت و ثروت هستند، همین باشد؟ پس این تمرین را جدی بگیرید.
دنیای مدرن و لذت‌های آنی
زندگی انسان از زمان ظهور فناوری، شکلی کاملاً متفاوت به خود گرفته است. در عصر فعلی، ما در هر گوشه‌ای با سیلی از منابع دوپامینی گوناگون و لذت‌های آنی مواجه هستیم. اما این لذت آنی چیست؟ لذت آنی به جستجوی پاداش‌های فوری به‌جای تأخیر در دریافت آن برای پاداش‌های آینده اشاره دارد. سیستم پاداش مغز، به‌ویژه قشر پیش‌پیشانی (Prefrontal Cortex) و هسته اکومبنس (Nucleus Accumbens)، این رفتار را تحت تأثیر قرار می‌دهند. قشر پیش‌پیشانی پیامدهای بلندمدت را ارزیابی می‌کند، در حالی که هسته اکومبنس پاداش‌های فوری را در اولویت قرار می‌دهد.
وقتی با یک محرک خوشایند مواجه می‌شویم، مانند خوردن یک خوراکی خوشمزه، سیستم پاداش مغز فعال شده و منجر به ترشح دوپامین می‌شود. دوپامین، یک انتقال‌دهنده عصبی است و مانند پیام‌رسانی شیمیایی در مغز عمل کرده و سیگنال‌هایی را بین سلول‌های عصبی منتقل می‌کند. دوپامین نه تنها در ایجاد احساس پاداش و لذت نقش دارد، بلکه برای انگیزه، تمرکز، یادگیری و حافظه نیز اهمیت دارد.
صنایع تبلیغاتی و رسانه‌های اجتماعی نیز به قدرت سیستم پاداش‌دهی مغز پی برده‌اند و از آن برای کسب سود خود استفاده می‌کنند. آن‌ها با ایجاد حس تازگی و غافلگیری در محتوای خود، سیستم پاداش مغز را تحریک کرده و منجر به ترشح دوپامین می‌شوند. ابزارهایی نظیر لایک، کامنت و شمارش دنبال‌کنندگان نیز حس تأیید و رضایت ایجاد می‌کنند و بار دیگر دوپامین را آزاد می‌کنند. علاوه بر این، نوتیفیکیشن‌های مداوم و ترس از دست دادن (FOMO) به‌صورت استراتژیکی طراحی شده‌اند تا کاربران را به چک کردن مکرر ترغیب کنند و جریان دوپامین را حفظ کنند.
چرا لذت آنی مضر است؟
لذت آنی همیشه هم بد نیست. از منظر تکاملی، انجام فوری کارهایی مانند نوشیدن آب هنگام تشنگی، رفع نیازهای ضروری، یا غذا خوردن هنگام گرسنگی، برای بقای ما ضروری بوده است. اما با پیشرفت انسان‌ها، این لذت‌های آنی به شکل رفتارهایی مانند پرخوری، نوشیدن بی‌رویه، تماشای بی‌وقفه سریال‌ها، استفاده بی‌هدف از شبکه‌های اجتماعی و یا خریدهای ناگهانی درآمده است.
این نوع رفتارها، اغلب پیامدهای منفی بیشتری نسبت به فوایدشان دارند. بزرگ‌ترین عواقب آن‌ها عبارت‌اند از: کاهش تمرکز، ضعف در خودکنترلی و مشکلات شغلی. طبق تحقیقات TreeTop Therapy، میانگین زمان توجه افراد از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ حدود ۲۵ درصد کاهش یافته است. نتیجه این تحقیق توضیح می‌دهد که چرا بسیاری از دانشجویان و کارآفرینان جوان در انجام کارها دچار مشکل هستند و تمرکز کافی را ندارند. راز موفقیت در زندگی، هر چه که باشد، عدم تمرکز و بی‌حوصلگی نیست!
ضعف در خودکنترلی به تمایل ناخودآگاه ما برای یافتن راه‌حل‌های سریع و لذت‌بخش مربوط است. مثلاً تماشای ویدیوهای کوتاه در اینستاگرام خوشایندتر از تماشای یک سخنرانی ۴۵ دقیقه‌ای است. وقتی هم که چند ربع‌ساعت (یا بعضاً چند ساعت!) از وقت خود را صرف تماشای ریل‌های اینستاگرامی می‌کنیم، به کارهای خود نمی‌رسیم و این حس عقب‌ماندگی باعث استرس و اضطراب می‌شود.
حال این اضطراب ناشی از انجام ندادن کارها، بهره‌وری را کاهش داده و فشار روانی را افزایش می‌دهد و در نهایت دوری باطل از اهمال‌کاری، استرس و دوباره اهمال‌کاری ایجاد می‌کند که خروج از آن دشوار است. به این ترتیب، می‌توان دید که تمایل به لذت آنی چگونه می‌تواند تأثیرات عمیقی بر زندگی و سلامت کلی ما بگذارد.
از سمت دیگر، به تعویق انداختن لذت‌های لحظه‌ای، توانایی مقاومت در برابر پاداش‌های فوری، به جهت دستیابی به پاداش‌های بزرگ‌تر در آینده است. این مهارت به شما کمک می‌کند کنترل بیشتری بر خود داشته باشید و زندگی‌تان هدفمندتر شود. در واقع، مهارت به تعویق انداختن لذت‌های کوچک برای رسیدن به دستاوردهای بزرگ، همان راز موفقیت در زندگی است.
ایده‌هایی برای تمرین صبر و تمرکز بر لذت بلندمدت
شاید از خود بپرسید حال که به راز موفقیت در زندگی پی بردیم، چگونه می‌توانیم آن را در زندگی خود به کار بگیریم؟ واقعیت این است که گفتن این موضوع، یعنی تمرکز بر دستاوردهای بزرگ به جای پرداختن به سرگرمی‌های کوچک، امری ساده است. اما به کارگیری آن، مقداری سختی دارد. اما خب، هدف ما هم کمک به شما برای غلبه بر این سختی است. از این رو، چند راه و نکته را برای شما فهرست کرده‌ایم:
1. از تمایلات خود، آگاه شوید
اولین قدم برای تغییر یک رفتار، آگاه شدن از آن است. اگر می‌خواهید کارآمدتر درس بخوانید، باید عادت‌های فعلی خود هنگام مطالعه را شناسایی کنید. آیا وقتی به کتابخانه می‌رسید، سریعاً سراغ گوشی می‌روید؟ هر پنج دقیقه شبکه‌های اجتماعی را چک می‌کنید؟ با دوستانتان صحبت می‌کنید؟ وقتی این رفتارها را بشناسید، می‌توانید آن‌ها را اصلاح کنید.
برای مثال، دفعه بعد که به کتابخانه می‌روید، گوشی‌تان را حداقل پنج دقیقه در کیف بگذارید و قبل از ملحق شدن به دوستانتان، ۳۰ دقیقه به تنهایی مطالعه کنید. با گام‌های کوچک شروع کنید و پس از کنترل میل به لذت آنی، به خودتان پاداش دهید. این مراحل، پایه‌های لازم برای آموزش مغز شما را ایجاد می‌کنند.
2. خودتان را مسئول بدانید
به‌عنوان یک جوان بزرگسال، دیگر کسی نیست که دائماً به شما بگوید چه کاری را انجام دهید. باید یاد بگیرید خودتان مراقب خودتان باشید و برای موفقیت بلندمدت خود برنامه‌ریزی کنید. اگر به خودتان گفته‌اید تا تکالیفتان تمام نشده است، نباید سریال تماشا کنید، پای حرفتان بایستید. اگر به حرف خود احترام نگذارید، دیگران هم چنین نخواهند کرد.
یکی از روش‌های مفید، تعیین موارد «غیرقابل چانه‌زنی» است. مثلاً هر روز باید حداقل ۱۵ دقیقه مطالعه کنم، به باشگاه بروم و مکمل‌هایم را مصرف کنم و این‌ها، غیرقابل‌چانه‌زنی هستند. اگر نتوانیم این وظایف ساده را انجام دهیم، چگونه می‌توانیم در آینده باقی افراد را مدیریت کنیم و کارهای بزرگی را به انجام برسانیم؟
3. اهداف بلندمدتتان را به یاد داشته باشید
هر روز حداقل ۱۵ دقیقه وقت بگذارید تا اهداف بلندمدت خود را مرور کنید و گام‌های لازم برای دستیابی به آن‌ها را تصور کنید.
نگاهی کلی‌تر به مسیرتان می‌تواند به شما یادآوری کند که تماشای بی‌وقفه سریال، شما را به وکیل، پزشک یا کارآفرینی که می‌خواهید باشید، تبدیل نمی‌کند. داشتن اهداف در ذهن به شما کمک می‌کند مهارت‌هایی را که برای رسیدن به آن‌ها نیاز دارید، تقویت کنید.
سایر نکات و روش‌ها
- تنظیم محدودیت‌های زمانی: زمان مشخصی را برای استفاده از رسانه‌های اجتماعی یا اجتناب از آن‌ها تعیین کنید.
- پرهیز از مکان‌های پر از تبلیغات: مکان‌ها یا پلتفرم‌هایی که با تبلیغات اشباع شده‌اند را کاهش دهید.
- فعالیت‌های متمرکز بر رشد تدریجی: روی فعالیت‌هایی تمرکز کنید که به زمان نیاز دارند تا ثمر دهند، مانند یادگیری یک مهارت یا انجام تمرینات بدنی.
- تخصیص زمان به تنهایی و تأمل: لحظاتی را به فکر کردن و برنامه‌ریزی اختصاص دهید.
لذت با تأخیر به ما یاد می‌دهد که مسیر موفقیت آسان نیست، اما بی‌شک ارزشمند است. با پشتکار، انضباط و صبر، می‌توانیم آینده‌ای روشن‌تر بسازیم.
تمرین نهایی برای به کار بردن راز موفقیت در زندگی
برای این که کل مباحثی که تاکنون با هم یاد گرفته‌ایم را مرور کنیم و به شیوه‌ای کاملاً عملی آن‌ها را به کار بگیریم، این تمرین 3 مرحله‌ای را انجام دهید:
- موفقیت خود را تصور کنید و هر صفت و ویژگی را که از موفقیت خود می‌بینید، بنویسید. همان چیزی را که در ابتدا گفتیم و شما انجام دادید، این بار کامل‌تر و جزئی‌تر کنید. هر چقدر که نیاز است، روی این مسئله فکر کنید و وقت بگذارید.
- مهم‌ترین باری که از پرداختن به لذت (یا لذت‌های آنی) ضرر کرده‌اید، چه زمانی بوده است؟ چرا این اتفاق افتاد و حال، امروز چه درسی از آن گرفته‌اید؟
- چه کاری انجام می‌دهید که این اشتباه تکرار نشود؟ جمله‌ای هست که می‌گوید:
اگر شکستی در زندگی دائماً تکرار می‌شود، بدانید که درسی در آن نهفته شده که شما هنوز آن درس را به خوبی فرا نگرفته‌اید. درس خود را به خوبی یاد بگیرید تا از ضررهای بعدی جلوگیری کنید.
سخن نهایی
در پایان، به یاد داشته باشید که راز موفقیت در زندگی، صرف زمان، داشتن انضباط و صبر برای رسیدن به جوایز بزرگ است. بنابراین هیاهوی اطراف را نادیده بگیرید و باور کنید که بسیاری از چیزهایی که برای رسیدن به خواسته‌هایتان نیاز دارید را هم اکنون در اختیار دارید. با عمل به تمرینات و گام‌های گفته‌شده، تغییرات قابل‌توجهی در اعتمادبه‌نفس، عملکرد و سلامت کلی خود مشاهده خواهید کرد. قطعاً این فرایند زمان می‌برد، اما کمی با خودتان مهربان باشید. چیزی جز لحظه حال وجود ندارد، پس طوری رفتار کنید که در آینده به خود افتخار کنید.
سؤالات متداول
- لذت آنی چیست و چرا اینقدر بر زندگی ما تأثیر می‌گذارد؟
لذت آنی به تجربه دریافت پاداش فوری از یک عمل یا رفتار اشاره دارد. این نوع لذت اغلب به دلیل فعال شدن سیستم پاداش مغز و ترشح دوپامین رخ می‌دهد. رسانه‌های اجتماعی، تبلیغات و ابزارهایی مانند لایک و نوتیفیکیشن‌ها این سیستم را هدف قرار داده‌اند تا کاربران را به انجام رفتارهای مداوم و بازگشت دوباره تحریک کنند. با وجود اینکه لذت آنی ممکن است در کوتاه‌مدت خوشایند باشد، اما اغلب موجب کاهش تمرکز، عدم خودکنترلی و اختلال در رسیدن به اهداف بلندمدت می‌شود.
- چرا لذت با تأخیر برای موفقیت اهمیت دارد؟
لذت با تأخیر به توانایی مقاومت در برابر وسوسه پاداش فوری برای رسیدن به پاداشی بزرگ‌تر در آینده اشاره دارد. کسب این ویژگی همان راز موفقیت در زندگی و کسب‌وکار است.
- تأثیر لذت آنی بر سلامت روان و بهره‌وری چیست؟
لذت آنی، با فعال‌سازی بیش از حد سیستم پاداش، ممکن است موجب کاهش تمرکز و بروز اضطراب و استرس شود. این چرخه معمولاً با احساس ناراحتی ناشی از انجام کارهای کم‌اهمیت مانند گشت‌وگذار بی‌هدف در شبکه‌های اجتماعی و به تعویق انداختن کارهای مهم تشدید می‌شود. این فشارها در نهایت می‌توانند بهره‌وری را کاهش دهند و منجر به خستگی ذهنی شوند.
