چطور از شکست‌ها درس بگیریم و به موفقیت برسیم؟ + [دوره رایگان]

بسیاری از ما به شیوه‌های مختلف، دنبال موفقیت و کسب پیروزی می‌گردیم و از شکست گریزان هستیم. اما نکته‌ای که وجود دارد، این است که شکست به هر حال در زندگی افراد رخ می‌دهد. اما فرق افراد موفق با سایرین و شاید بتوان گفت که راز موفقیت در زندگی، درس گرفتن از شکست است. این مقاله به شما کمک می‌کند تا با تغییر نگرش، از شکست نه تنها به‌عنوان یک عقب‌نشینی، بلکه به‌عنوان فرصتی برای رشد، یادگیری و پیشرفت بهره‌برداری کنید. با استفاده از راهکارهایی ساده و علمی، می‌توانید شکست‌ها را نه تنها به‌عنوان مانعی در مسیر، بلکه به‌عنوان گامی در جهت تکامل شخصی و حرفه‌ای خود بیابید.

درس گرفتن از شکست و یک تحقیق جالب!

محققان «لورین اسکریس-وینکلر» و «ایلت فیشباخ» بازی‌ای طراحی کردند با نام «بازی مواجه با شکست» که هدف آن بررسی نحوه درس گرفتن از شکست در افراد مختلف بود. این بازی شامل چندین مرحله پرسش چندگزینه‌ای بود که در آن بازخورد مراحل ابتدایی می‌توانست به بهبود عملکرد در مراحل بعدی کمک کند و افزایش پاسخ‌های درست به معنای کسب درآمد بیشتر بود.

یافته‌های این تحقیق نشان داد که برخلاف انتظار، افراد حتی زمانی که پاداش‌های مالی قابل‌توجهی برای جبران اشتباهات در نظر گرفته می‌شد، باز هم بسیار کم از شکست‌هایشان درس می‌گرفتند. پس از انجام این آزمون، محققان گزارش کردند: «حتی با وجود امکان دستیابی به جوایزی تا ۹ برابر بیشتر از مبلغ اولیه، افراد همچنان از شکست‌ها کمتر از موفقیت‌ها درس می‌گرفتند.»

این یافته‌ها با نتایج مطالعات دیگری نیز همخوانی داشت. به عنوان نمونه، در پدیده‌ای به نام «اثر شترمرغ»، سرمایه‌گذاران معمولاً در شرایط کاهش ارزش سهام تمایل دارند وضعیت را نادیده بگیرند و حواس خود را معطوف چیز دیگری کنند، در حالی که در زمان افزایش قیمت، به طور مداوم وضعیت را رصد می‌کنند.

پژوهش دیگری در سال ۲۰۱۲ نیز نشان داد که افراد تازه‌کار معمولاً بازخوردهای منفی را کمتر جدی می‌گیرند. در واقع افراد همه کاری می‌کنند که به نحوی از این شکست یا در واقع «احساس شکست» دوری کنند. البته در زمان‌هایی که فرد طبق منطق و اصول خود شکستی نخورده، دلیلی هم ندارد که به بازخوردهای منفی توجه کند. مقصود گزاره‌ای که مطرح کردیم، این است که فرد با وجود عملکرد بد و غیراصولی خود، باز هم تمایلی به پذیرش اشتباهات و انتقادات ندارد.

چرا درس گرفتن از شکست دشوار است؟

بعد از انجام این تحقیق و آزمایش، پرسش اصلی که مطرح می‌شود این است: چرا درس گرفتن از شکست دشوار است و چرا بسیاری از ما نمی‌توانیم از آن چیزی یاد بگیریم؟ خب، تحقیقات اسکریس-وینکلر و فیشباخ که در نشریه Perspectives on Psychological Science منتشر شده، به این مسئله پرداخته است. آن‌ها عوامل احساسی و شناختی متعددی را شناسایی کرده‌اند که مانع درس گرفتن از شکست می‌شوند و راه‌حل‌هایی عملی برای مقابله با این موانع ارائه کرده‌اند. در این نوشته، نگاهی گذرا به موانع احساسی شکست داریم.

چالش‌های احساسی در مواجهه با شکست

شکست می‌تواند حس ارزشمندی و اعتمادبه‌نفس ما را تهدید کند. این تجربه معمولاً واکنش‌های غریزی مانند «جنگ یا گریز» را فعال می‌کند. در حالت «جنگ»، افراد ممکن است اهمیت یک کار را به کلی رد کنند، دیگران را مقصر بدانند یا به شرایط اعتراض کنند. اما در حالت «گریز»، که رایج‌تر است، افراد از موقعیت‌هایی که شکست آن‌ها را یادآوری می‌کند، دوری می‌کنند. در تأیید این موضوع، جالب است بدانید که در مجموعه‌ای از آزمایش‌ها در سال ۲۰۲۰، محققان «هالگیر شاستاد»، «روی بامایستر» و «مایکلانت» نشان دادند که دریافت بازخورد منفی (شکلی از شکست) می‌تواند منجر به کاهش انگیزه و تغییر دیدگاه نسبت به اهداف شود.

افرادی که در یک آزمون شناختی یا تحصیلی بازخورد منفی دریافت کرده بودند، پیش‌بینی می‌کردند که موفقیت‌های آتی برای آن‌ها چندان رضایت‌بخش نخواهد بود. این واکنش، که پژوهشگران آن را «اثر انگورترش» نامیده‌اند، به نوعی تلاش برای کم‌اهمیت جلوه دادن اهدافی است که فرد در آن‌ها شکست خورده است.

بدین ترتیب، این چالش احساسی، باعث گریز از موقعیت و هدف می‌شود تا فرد را از شکست‌های بعدی حفظ کند. شاید بتوان آن را نوعی سیستم محافظتی دانست که در اینجا و در دنیای مدرن، باعث عقب افتادن بسیاری از افراد می‌شود و در واقع سیستم جنگ و گریزی که روزی در خدمت انسان بود، امروز و در این موقعیت خاص، می‌تواند آسیب‌زا باشد.

راه‌هایی برای درس گرفتن از شکست

حال که در مورد علت تکرار اشتباهات و درس نگرفتن از شکست‌ها توضیح دادیم، اجازه دهیم در مورد راه‌های درس گرفتن از شکست و جلوگیری از تکرار اشتباهات هم صحبت کنیم. در ادامه، چند راه خوب و مفید را معرفی می‌کنیم.

بررسی شکست‌های دیگران

اسکریس-وینکلر و فیشباخ در تحقیقات خود نشان داده‌اند که تمرکز بر شکست‌های دیگران می‌تواند اثرات منفی شکست بر یادگیری را کاهش دهد. پیش از آغاز یک فعالیت، بهتر است اشتباهات دیگران را تحلیل کنید. این کار نه‌تنها از شکست‌های احتمالی شما جلوگیری می‌کند، بلکه باعث می‌شود با دیدی بازتر وارد عمل شوید.

به عنوان مثال، در یکی از مطالعات، گروهی از شرکت‌کنندگان که پیش از شروع بازی «مواجهه با شکست»، نتایج اشتباهات دیگران را مرور کرده بودند، عملکرد بهتری نسبت به کسانی داشتند که تنها به تجربیات شخصی خود اتکا کردند. بنابراین، اگر قصد یادگیری تنیس دارید، بهتر است ابتدا ویدئوهای آموزشی درباره خطاهای رایج را تماشا کنید و بعد وارد زمین شوید.

تجربه به‌عنوان معلمی ارزشمند

آیا بدون تجربه شکست می‌توان به پیشرفت رسید؟ شکست بخش جدایی‌ناپذیر از مسیر یادگیری است و فرصت‌های ارزشمندی برای رشد و بلوغ فراهم می‌کند. اگر شکست‌ها را به چشم گام‌های آموزشی ببینید، می‌توانید از آن‌ها در جهت بهبود خود بهره بگیرید. هر شکست تجربه‌ای است که به شما کمک می‌کند در آینده بهتر عمل کنید. به یاد داشته باشید: همه تجربیات زندگی مثبت نیستند، مهم این است که درس‌های خود را یاد بگیرید و تلاش خود را ادامه دهید.

ایجاد فاصله احساسی

احساسات منفی ممکن است مانع از تحلیل منطقی شکست شوند. در این مواقع، از تکنیک‌های فاصله‌گیری استفاده کنید. به‌جای نگاه شخصی به ماجرا، آن را از دید یک ناظر بی‌طرف ببینید. به جای پرسیدن این‌که «چرا من شکست خوردم؟» از خود بپرسید: «چرا شخص دیگری در این شرایط دچار شکست شد؟» تحقیقات نشان داده‌اند که این روش می‌تواند استرس را کاهش دهد و توانایی شما در ارزیابی منطقی وقایع را تقویت کند. حتی نوشتن درباره شکست‌های خود از نگاه شخص سوم یا دیدگاهی از آینده می‌تواند به پذیرش و یادگیری کمک کند.

اشتراک تجربیات شکست

پنهان‌کردن شکست‌ها به دلیل شرم یا ترس رایج است، اما اشتراک‌گذاری این تجربیات گاهی می‌تواند به شما و دیگران کمک کند. با تبدیل شکست‌ها به داستان‌های الهام‌بخش، می‌توانید آن‌ها را به فرصتی برای موفقیت تبدیل کنید. برای مثال، در مطالعاتی که توسط آنجلا داکورث انجام شد، از افراد خواسته شد شکست‌های خود را به شکل داستان‌هایی انگیزشی برای دیگران تعریف کنند. این کار باعث شد شرکت‌کنندگان در زمینه‌های کاری، تحصیلی و حتی ورزشی به موفقیت‌های بیشتری دست یابند.

دانش‌آموزانی که تجربیات شکست خود را با همسالانشان به اشتراک گذاشتند، در امتحانات بعدی نمرات بالاتری گرفتند. در محیط کاری نیز، مدیران می‌توانند با بازگو کردن اشتباهاتشان به کارمندان، فضای یادگیری و پیشرفت را تقویت کنند. این رفتار نه‌تنها اعتماد را افزایش می‌دهد، بلکه به بهبود عملکرد سازمان کمک می‌کند.

همانطور که اسکریس-وینکلر و فیشباخ اشاره می‌کنند، «اطلاعات موجود در شکست یک منفعت عمومی است. زمانی که این اطلاعات به اشتراک گذاشته می‌شود، جامعه از آن بهره‌مند می‌شود». البته، این که چه شکستی را با چه افرادی و چه شکلی به اشتراک می‌گذارید هم موضوعی بسیار مهم و حساس است و نمی‌توان خیلی ساده گفت که شکست‌های خود را اعلام کنید! اما خب، به این ایده هم به عنوان یکی از راه‌حل‌های احتمالی فکر کنید.

تمرکز بر موفقیت‌ها

یکی از دلایل موفقیت افراد خبره در تحمل شکست، پشتوانه دستاوردهای گذشته آن‌هاست که به ایجاد اعتمادبه‌نفس کمک می‌کند. در مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴، به دانش‌آموزان کلاس هفتم بازخوردی ترکیبی از انتقاد سازنده و یادآوری مهارت‌هایشان داده شد. این روش به بهبود عملکرد آن‌ها در آزمون‌های بعدی کمک کرد. در محیط کاری نیز، تأکید بر موفقیت‌های گذشته کارکنان می‌تواند انگیزه آن‌ها را تقویت کند.

تمرکز بر اهداف بلندمدت

یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درس گرفتن از شکست، تمرکز بر اهداف بلندمدت است. در این راستا، از خود بپرسید: آیا شکست‌های من در نهایت به پاداش‌های ارزشمندی منجر خواهند شد؟ اینجا است که اهداف مستمر و واضح، مانند تبدیل شدن به یک پزشک، وکیل، مهندس و یا… به کمک شما می‌آید. چنین اهدافی می‌تواند به شما کمک کند تا شکست‌های کوتاه‌مدت را تحمل کرده و از اطلاعات موجود در آن‌ها به‌خوبی استفاده کنید. نگاه کردن به مسیر به‌عنوان یک سفر، نه تنها به شما کمک می‌کند که از شکست‌ها درس بگیرید، بلکه انگیزه شما را برای ادامه مسیر نیز تقویت می‌کند.

تمرین ذهن‌آگاهی

اسکریس-وینکلر و فیشباخ اشاره می‌کنند که شکست معمولاً اطلاعات مهمی در خود دارد، زیرا انتظارات را نقض می‌کند. هیچ‌کس به‌طور عمدی شکست نمی‌خورد و بنابراین، این وضعیت می‌تواند به‌طور غیرمنتظره‌ای ما را شگفت‌زده کند و ذهن ما را فعال کند. مغزی که در حالت هوشیاری است، بهتر از مغزی که بی‌تفاوت است، می‌تواند بیاموزد. هنگامی که از شکست متعجب می‌شوید، به جای نادیده گرفتن آن، با تمرکز و دقت آن را بررسی کنید. مطالعات مختلف نشان داده‌اند که تمرین ذهن‌آگاهی، به معنای پرورش آگاهی بدون قضاوت نسبت به افکار و تجربیات، می‌تواند به شما کمک کند تا از شکست‌های خود بهتر یاد بگیرید.

بازنگری در درس‌های شکست

چون درس گرفتن از شکست نیاز به تفکر و تحلیل عمیق‌تری دارد، پیشنهاد می‌شود پس از هر شکست، بار ذهنی خود را کاهش داده و روی استخراج نکات اصلی تمرکز کنید. در یکی از نسخه‌های بازی «مواجهه با شکست»، پژوهشگران به شرکت‌کنندگان کمک کردند تا از اشتباهات خود درس بگیرند، برای مثال با استفاده از پیام‌هایی نظیر: «توجه داشته باشید که فقط دو گزینه برای پاسخ وجود داشت. بر اساس بازخورد، پاسخ صحیح همان گزینه‌ای است که ابتدا انتخاب نکردید».

شما نیز می‌توانید از این روش برای بازنگری در دلایل شکست خود استفاده کنید و آن‌ها را یادداشت کنید، مثلاً: «من در امتحان ریاضی شکست خوردم زیرا زمان کافی برای مطالعه اختصاص ندادم. پس باید زمان بیشتری برای مطالعه بگذارم. حداقل چهار ساعت!»

اولویت‌بندی و کاهش وظایف

برای افزایش ظرفیت یادگیری و تسهیل در فرآیند یادگیری، بهتر است تعداد کمتری از وظایف را انجام دهید، به‌ویژه آن‌هایی که احتمال شکست در آن‌ها بیشتر است. اگر در حال یادگیری یک مهارت جدید و دشوار هستید، آن را در اولویت قرار دهید و از پراکندگی و انجام کارهای متعدد اجتناب کنید. تمرین مستمر نیز به پیشرفت کمک می‌کند؛ همانطور که گفته شده است: Practice makes perfect.

پذیرش احساسات منفی

اگر هیچ‌کدام از این روش‌ها کارساز نبود، اجازه دهید احساساتتان مسیر طبیعی خود را طی کنند. ناراحتی و اندوه پس از شکست، بخشی طبیعی از فرآیند یادگیری است. این احساسات می‌توانند شما را به تفکر عمیق‌تر و ارزیابی دوباره تجربیات سوق دهند. مطالعات نشان داده‌اند که حسرت (Regret)، در صورتی که به‌درستی مدیریت شود، می‌تواند به یادگیری بهتر کمک کند. در پژوهشی در سال ۲۰۱۴، کودکانی که توانایی تجربه حسرت را به دست آورده بودند، در یادگیری از شکست عملکرد بهتری نشان دادند.

تمرین خودمهربانی

بسیاری از افراد پس از شکست، خود را سرزنش می‌کنند و باور دارند که باید با خود سختگیر باشند تا پیشرفت کنند. اما تحقیقات نشان داده‌اند که اگر پس از شکست با خود مهربان باشید، شانس رشد و پیشرفت شما بیشتر خواهد بود. غمگین بودن، با تخریب و سرزنش دائم خود، فرق دارد. همانطور که یک دوست صمیمی با شما صحبت می‌کند، شما نیز باید با خودتان همدلی کنید. یکی دیگر از جنبه‌های مهم خودمهربانی، آگاهی از اشتراکات انسانی است. این آگاهی به شما یادآوری می‌کند که شکست جزئی از تجربه مشترک انسان‌ها است و امری اجتناب‌ناپذیر به شمار می‌آید. مهم نیست شما شکست می‌خورید یا نه، بلکه مهم این است که چه درسی از آن می‌گیرید.

سخن نهایی

در نهایت، شکست نباید تهدیدی برای اعتماد به نفس یا مانعی در راه پیشرفت تلقی شود، بلکه باید آن را فرصتی برای یادگیری و رشد دید. اجتناب از آن منطقی است، اما ترس از شکست و بی‌حرکت ماندن به خاطر این ترس، خود شکستی دیگر است.

با تغییر نگرش، پذیرش و درس گرفتن از شکست به‌عنوان بخش طبیعی از فرآیند موفقیت، می‌توانیم از آن در جهت بهبود خود بهره‌برداری کنیم. تمرکز بر اهداف بلندمدت، تحلیل اشتباهات، و استفاده از تکنیک‌های ذهن‌آگاهی و خودمهربانی به ما کمک می‌کند تا نه تنها از شکست‌ها درس بگیریم، بلکه با اعتماد به نفس بیشتر به سمت موفقیت گام برداریم.

سؤالات متداول

1.چگونه می‌توانم از شکست‌ها درس بگیرم بدون اینکه اعتماد به نفس خود را از دست بدهم؟

برای جلوگیری از تأثیر منفی شکست بر اعتماد به نفس، مهم است که شکست را به‌عنوان یک بخش طبیعی از مسیر یادگیری در نظر بگیریم. تمرکز بر اهداف بلندمدت و استفاده از روش‌های خودمهربانی، مانند صحبت با خود همانند یک دوست، می‌تواند به شما کمک کند تا از شکست‌ها بدون احساس ناراحتی بیش از حد یاد بگیرید.

2. چگونه می‌توانم از شکست‌های دیگران بهره‌برداری کنم؟

یکی از راه‌های مؤثر برای درس گرفتن از شکست‌ها، مشاهده و تحلیل اشتباهات دیگران است. با توجه به نتایج منفی که دیگران تجربه کرده‌اند، می‌توانید از اشتباهات آن‌ها عبرت بگیرید و از تکرار آن‌ها جلوگیری کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا از آسیب‌های شخصی خود جلوگیری کرده و به جای آن روی بهبود خود تمرکز کنید.

3. چگونه می‌توانم به شکست به‌طور مثبت نگاه کنم؟

برای دیدن شکست به‌عنوان فرصتی برای رشد، مهم است که آن را نه به‌عنوان یک پایان، بلکه به‌عنوان یک مرحله از فرایند یادگیری ببینید. با تحلیل دقیق اشتباهات خود و استفاده از آن‌ها برای بهبود مهارت‌ها و استراتژی‌های آینده، می‌توانید هر شکست را به یک قدم مثبت در جهت موفقیت تبدیل کنید.